Topkapı Saray Mutfaklarındaki Porselen ve Cam Kullanımı

5 Kasım 2015 tarihinde YESAM’da yapılan “Osmanlı Saray Mutfağında Yemek Servislerinde Kullanılan Araç ve Gereçler II: İstanbul Cam ve Porselenleri, Avrupa Porselenleri” semineri büyük ilgi gördü. Topkapı Sarayı Müzesi Helvahane ve Mutfaklar Bölümü, Avrupa Porselen, İstanbul Porselen ve cam, Gümüş, Bakır Bölümü Uzmanı Ömür Tufan tarafından verilen seminerde özetle şunları söyledi:

“600 yıllık çok ihtişamlı bir geçmişe sahip olan Osmanlı İmparatorluğunun sarayı olan Topkapı Sarayı mutfakları, 24 saat bacaları tüten, günde 5000 kişiye yemek pişiren, gerek boğazdan geçerken gerekse Anadolu yakasından bile rahatlıkla görünen önemli bir sembol olarak bilinir.

Porselen ilk başlarda Osmanlılar tarafından üretilmediğinden “beyaz altın” adı ile anılıyor, 1.sınıf bir malzeme olarak kabul edilerek sadece padişah ve üst düzey yöneticiler tarafından kullanılıyordu.  Kullanılmadığı zamanlarda da altın ve mücevherlerin saklandığı hazine deposunda muhafaza edilirdi. Önceleri Çin, Vietnam, Japonya, Almanya, Fransa, Viyana, Macaristan, Polonya ve Rusya’dan gelen porselenlerin yanı sıra, II. Abdülhamit’in kurmuş olduğu Yıldız Porselen fabrikasında üretilen porselenlerin de yer aldığı Matbah-ı Amire’de bugün tüm bu porselenleri görmek mümkün.

Porselen kullanımı ile yavaş yavaş modernliğe adım atarak gelenekselliği geride bırakan Osmanlılar’da cam yapımı daha erken bir döneme rastlar. 15. Yüzyılda başlayan cam üretimi ilk başlarda sadece koku şişesi ya da koku şişesi ibrikleri ile sınırlı idi. Daha sonraları, III. Selim zamanında Beykoz’da kurulan Cam Atölyesinde  daha çok sofra kültürüne uygun türden camlar üretilmeye başlandı.”

Seminerin sonunda içinde bulunduğumuz ay ile ilgili olarak, tamamen tasarımı Osmanlılar’a ait olan aşure testilerinden özel olarak bahseden Ömür Tufan, testilerin tasarımı, kullanım şekilleri ve aşurenin yapımı ile de ilgili kısaca bilgi verdi.

5 Kasım 2015